Hematolojik kanserlerde, bağışıklık hücrelerinin sayısal, fiziksel ve fonksiyonel özelliklerinin etkilendiği hastalıkların değerlendirilmesinde akım sitometri yönteminden yararlanılmaktadır. Bu yöntemde hücrelerin yüzeyinde bulunan moleküllerin varlığı ve düzeyindeki değişim analiz edilmektedir. Lösemi ve lenfoma tanı ve alt-tiplerinin belirlenmesi (immünfenotipleme), çeşitli bağışıklık sistemi hastalıklarında (AIDS, mikozis fungoides vb.) lenfosit alt gruplarının tayini ve hücre döngüsü-DNA analizleri gerçekleştirilmektedir.

Test nasıl yapılır?
Periferik kan veya kemik iliği örneklerinden mononükleer hücre süspansiyonu hazırlanır. Hastanın olası tanısına göre çalışılacak panel belirlenir. Akut ve kronik lösemiler için lenfoid ve miyeloid hücre belirteçlerini içeren monoklonal antikorlar ile hücreler işaretlenir. Daha sonra hücreler büyüklük, granülarite ve işaretli monoklonal antikorların renklerine göre akım sitometri ile analiz edilir.

Akım sitometri analizi için dikkat edilmesi gereken noktalar
Bu test için hastalardan muayene oldukları bölümlerden EDTA’lı (mor kapaklı) tüp içine 2-3 ml kan veya kemik iliği örneği alınmalıdır. Diğer vücut sıvılarından ise (efüzyon, beyin-omurilik sıvısı vb.) mümkün olan en fazla hacimde örnek alınması gerekmektedir.

Örnek kabulü Cuma günleri hariç hafta içi her gün saat 08:00 - 12:00 arasında yapılır. Hastanın muayene olduğu bölümden alınan yönlendirme fişi ile Temel Onkoloji Anabilim Dalı’na başvurması gerekmektedir.

Tetkik sonucu ertesi gün saat 14:00’den itibaren muayene olunan bölüm sekreterliğinden hastane sistemi vasıtasıyla veya Temel Onkoloji Anabilim Dalı Sekreterliği’nden alınabilmektedir.

Soğukta çöken proteinler olan kriyoglobulin ve kriyofibrinojen tayini immünoloji laboratuvarında yapılmaktadır. Soğuğa maruz kaldığında cildinde, özellikle kol ve bacaklarında dolaşım sorunu yaşayan kişilerde, vaskülit veya glomerülonefrit hastalığının tanısına yardımcı olan laboratuvar analizleridir.

Test nasıl yapılır?
Kriyoglobülin tayini, kandan elde edilen serum örneklerinde soğutulduğunda çöken monoklonal veya poliklonal (immünglobülin) proteinlerin belirlenmesi yöntemidir. Kan örneği alındıktan hemen sonra 37°C’de 2 saat bekletilir. Daha sonra, santrifüj edilir ve serum ayrılır. Gece boyunca +4°C’de bekletilir ve serumda çöken proteinler değerlendirilir.

Kriyofibrinojen tayini, kandan elde edilen plazma örneklerinde soğutulduğunda çöken proteinlerin belirlenmesi yöntemidir. Kan örneği alındıktan hemen sonra 37°C’de 2 saat bekletilir. Daha sonra, santrifüj edilir ve plazma ayrılır. Gece boyunca +4°C’de bekletilir ve serumda çöken proteinler değerlendirilir.

Kriyoglobülin ve kriyofibrinojen analizleri için dikkat edilmesi gereken noktalar
Kriyoglobülin testi için hastalardan muayene oldukları bölümlerden düz, herhangi bir anti-koagülan içermeyen (kırmızı kapaklı) tüp içine 2 ml kan örneği alınmaktadır. Kriyofibronojen testi için hastalardan muayene oldukları bölümlerde EDTA’lı (mor kapaklı) tüp içine 2 ml kan örneği alınmaktadır. Örnek alındıktan hemen sonra 37°C’ye ısıtılmış su içeren bir termos içerisinde taşınmalıdır. Aksi takdirde örnek kabul edilmemektedir.

Örnek kabulü Cuma günleri hariç hafta içi her gün saat 08:00 - 12:00 arasında yapılır. Hastanın muayene olduğu bölümden alınan yönlendirme fişi ile Temel Onkoloji Anabilim Dalı’na başvurması gerekmektedir.

Tetkik sonucu ertesi gün saat 14:00’den itibaren muayene olunan bölüm sekreterliğinden hastane sistemi vasıtasıyla veya Temel Onkoloji Anabilim Dalı Sekreterliği’nden alınabilmektedir.

Doku Tipleme Testi
Doku tipleme testi, kemik iliği nakli öncesi hasta (alıcı) ile vericisi (donör) arasındaki doku uyumunu test etmek amacıyla yapılmaktadır. Bu test ile HLA adı verilen insan lökosit antijenlerinin tipi belirlenir. HLA antijenleri, insanda hemen bütün hücrelerin yüzeyinde bulunur. Vücuda giren yabancı antijenleri sunar ve immün sistemi uyarırlar. HLA antijenlerinin pek çok tipi vardır; fakat, her insanda belirli sayı ve tipte HLA antijeni bulunur. Bunların bir kısmı anneden diğer kısmı ise babadan kaynaklanır (genetik geçiş) ve “doku tipi” veya “HLA tipi” olarak adlandırılır. HLA tipi benzer olmayan bir kişiden diğerine doku nakli yapıldığı zaman verici HLA tipi, hasta tarafından “yabancı” olarak algılanabilir. Böyle bir durumda nakledilen dokuyu yok etmek üzere hasta (alıcı) immün sistemi aktive olur ve “doku reddi” gerçekleşir. Doku tipleme testi hasta ile doku uyumu bulunan en uygun vericiyi (donör) bulmak ve doku reddini azaltmak amacıyla yapılmaktadır.

Kimlere yapılır:
Laboratuvarımızda doku tipleme testi, akrabalar arası kemik iliği nakilleri öncesinde yapılmaktadır. Öncelikli olarak hastanın kardeşlerine, anne, baba ve çocuklarına bakılmaktadır. Uygun verici bulunamazsa 3. ve 4. derece akrabalar da taranabilmektedir.

Test nasıl yapılır:
Hastanın doktoru tarafından hasta ve vericileri için “Doku Tipleme Testi” istemi yapılır. Test istemi yapılan kişi Kan Alma Ünitesi’ne giderek kan örneğini verir. Kan örnekleri ile beraber Onkoloji Hastanesi, Doku Tipleme Laboratuvarı Örnek Kabul Bölümü’ne başvurulur. Laboratuvarda kimlik kontrolleri yapıldıktan sonra kan örnekleri teslim alınır. Hasta için dosya açılarak, Hasta Kabul Formu doldurulur. Akrabalık düzeyleri ve özel durumlar kayıt altına alınır.

Doku tipleme testi moleküler genetik yöntemlerle yapılmaktadır. İlk olarak kan örneğinden DNA izolasyonu yapılır. Elde edilen DNA kullanılarak PCR-SSP ve PCR-SSO yöntemlerini içeren ticari kitler ile testler yapılır. Test sonuçlarının analizleri yapılır ve HLA moleküler genetik terminolojisine uygun olarak raporu hazırlanır. Raporda HLA-A, HLA-B, HLA-C, HLA-DQ, HLA-DR lokuslarına ait tipleme sonuçları bulunur.

HLA tipleme analizi için dikkat edilmesi gereken noktalar
Doku tipleme testi için, başvuran kişinin kolundan alınan kan örneği kullanılır. Kan örneğinin iki adet EDTA’lı (mor kapaklı) tüpe alınması gerekmektedir.

Son 15 gün içinde kan transfüzyonu yapıldıysa, hamilelik varsa mutlaka laboratuvar görevlisine bilgi verilmelidir. Etiket bilgilerinin doğru olarak kaydedilmemiş olması veya silinmesi, örneklerin pıhtılaşmış olması, örnek tüpünde sızıntı, kırık veya çatlak olması, örneklerin doğru tüpe alınmamış olması, hasta veya donöre ait bilgilerin eksik olması (hastanın tanısı, istek yapan doktorun adı-soyadı, adres vb). durumunda örnek reddedilir.

Doku tipleme testi sonuçları raporlanarak 20 gün içerisinde verilir. Raporlar hastanın doktoruna kapalı zarf içinde gönderilir, hasta veya akrabalarına verilmez.

Raporlar kişiye ait genetik bilgileri içermesinden dolayı, hastane bilgi yönetim sistemine yüklenmez. Laboratuvar bilgisayarında şifreli olarak korunur, yetkili laboratuvar görevlileri dışında erişim yoktur.

Konvansiyonel Sitogenetik ve FISH Testi
Konvansiyonel sitogenetik ve Floresan In Situ Hibridizasyon (FISH) yöntemleri ile her hücrenin genetik bilgilerinin paketlenerek saklandığı kromozom adı verilen yapılar, yapısal ve sayısal olarak incelenir (karyotiplendirme). Karyotiplendirme ile başta hematolojik kanserler olmak üzere, hastalık tanı ve takibinde belirleyici olan kromozomal bozukluklar belirlenmektedir.

Test nasıl yapılır:
Kemik iliği örnekleri 24 saat boyunca steril koşullarda hücrelerin eş zamanlı çoğalmasını sağlayacak kültür ortamında çoğaltılır (senkronize kültür). Daha sonra toplanan hücreler lam üzerine alınarak incelenecek kromozomların uygun ortamda yaşlanması sağlanır. Genişleyerek yayılan kromozomlar boyanır (Giemsa-Tripsin bantlama yöntemi) ve mikroskobik incelenmeye hazır hale getirilir. Bu şekilde hazırlanan örnekler görüntü analiz sisteminde yapısal ve sayısal olarak incelenir ve karyotiplendirme yapılır.

FISH yönteminde de sitogenetik testine benzer şekilde, kemik iliği örnekleri ile senkronize kültür yapılır. Bu işlemi takiben, hücreler toplanır ve üzerine incelenecek DNA bölgesini tanıyan floresan ile işaretlenmiş DNA parçacıkları (problar) uygulanır. Probların DNA’ya bağlanması için beklenir ve bağlanmayan parçacıklar yıkanarak uzaklaştırılır. Hücrelerin çekirdeği de ayrıca boyanarak (Dapi boyası) görüntü analiz sisteminde incelenir. Sitogenetik ve FISH sonuçları güncel “Uluslararası İnsan Sitogenetik Nomenklatürü”ne uygun şekilde raporlanır.

Sitogenetik ve FISH analizi için dikkat edilmesi gereken noktalar
Sitogenetik ve FISH testi kemik iliği örneklerinden çalışılmaktadır. Steril şartlarda heparinli enjektör veya heparinli tüp (yeşil kapaklı) içerisine alınmış örneklerin, canlı hücre kaybını en aza indirmek amacıyla alındıktan sonra en kısa sürede Temel Onkoloji Anabilim Dalı Laboratuvarına ulaştırılması gerekmektedir. Ayrıca, alınan kemik iliği örneklerinin pıhtı içermemesi testin başarısı için önemlidir. Bu nedenle örneğin alındıktan sonra heparinle iyice karışması için, enjektörün bir iki kez aşağı - yukarı çevrilmesi önerilir. Aksi takdirde örnek kabul edilmemektedir.

Konvansiyonel sitogenetik sonuç raporları 2-3 hafta içerisinde, FISH sonuç raporları ise 10 gün içerisinde muayene olunan bölüm sekreterliğinden hastane sistemi vasıtasıyla veya Temel Onkoloji Anabilim Dalı Sekreterliği’nden alınabilmektedir.